Przez zakład pracy należy rozumieć każdą w określony sposób wyodrębnioną jednostkę organizacyjną, która zatrudnia pracowników i funkcjonuje na zasadach określających jej powstanie i działanie.

Zakład pracy może być rozpatrywany w wielu różnych aspektach, np. ekonomicznym, prawnym, socjologicznym, technicznym, prakseologicznym oraz pedagogiki pracy, dla której zakład pracy, to przede wszystkim określony układ społeczny i środowisko edukacyjno - wychowawcze.

Zadaniem zakładu pracy jest zaspokajanie potrzeb pracowników i członków ich rodzin w trzech dopełniających się płaszczyznach:

• ogólnospołecznej, bowiem stanowi ona cząstkę całej gospodarki narodowej i zajmuje określone miejsce w systemie społecznym państwa,

• grupowej, uściślając relację: zakład pracy - zespół pracowniczy,

• jednostkowej, związanej z relacją: zakład pracy - pracownik.

Funkcje zakładu pracy:

1. Funkcja produkcyjno-ekonomiczna - mówi o celach i zadaniach ekonomicznych zakładu pracy. Wiążą się z nią dwa systemy:

• system technologiczny, funkcjonujący wg zasady: maksimum efektów przy minimum zabiegów, tzn. celowej strukturze ludzi odpowiada celowa struktura rzeczy.

• system ekonomiczny, funkcjonujący wg zasady: maksimum wartości użytkowych przy minimum kosztów, tzn. osiąganie wysokiej wydajności pracy i dobrej jakości wytworów przy racjonalnym zużyciu materiałów, narzędzi oraz sił.

2. Funkcja pozaprodukcyjna mówi o społecznych celach i zadaniach zakładu pracy.

Współczesne problemy zakładu pracy:

• zagadnienie rozumianej szeroko jakości pracy, produkcji i usług,

• stwarzanie właściwych warunków, motywujących do rzetelnej i wydajnej pracy oraz wysokiej jakości produkcji i usług,

• społeczne wartości wytwarzanych dóbr materialnych i duchowych,

• zagadnienia intelektualizacji i humanizacji pracy oraz jej warunków,

• sprawy stosunków międzyludzkich i zasady współżycia społecznego,

• właściwy dobór zespołów pracowniczych oraz kadry inżynieryjno - technicznej i administracyjnej,

• problemy rozwoju i ciągłej modernizacji zakładu pracy.

Społeczną strukturę zakładu pracy można rozpatrywać w dwóch płaszczyznach:

1. Jako organizację formalną - jest to układ stosunków oficjalnych określonych przepisami prawnymi, np. regulamin. Formalną organizację zakładu pracy określają cztery podstawowe elementy:

• specjalizacja - będąca następstwem społecznego podziału pracy i porządkująca podział funkcji,

• hierarchia władzy - określająca stanowisk i zależności służbowych,

• procedura w zakresie łączności i przepływu informacji, warunkująca sprawne zarządzanie firmą,

• koordynacja - gwarantująca prawidłowe współdziałanie poszczególnych ogniw organizacyjno - produkcyjnych i usługowych zakładu pracy.

2. Jako organizację nieformalną - to układ stosunków nieoficjalnych, składających się z sieci stosunków osobistych i grupowych, które w przeciwieństwie do układu formalnego, nie są regulowane oficjalnymi przepisami, lecz przez zespół norm i reguł tzw. niepisanych i zwyczajowych. Charakteryzuje się rodzajem więzi, odmiennością norm, sposobem regulowania ludzkich zachowań, typem kształtowania się stosunków międzyludzkich itp.

Od atmosfery w zakładzie pracy zależy proces utożsamiania się indywidualnych interesów pracownika ze społecznym interesem zakładu pracy. Od integracji tych interesów, zależy integracja załogi danego zakładu pracy.

Zadania zakładu pracy w zakresie zapewnienia właściwych warunków pracy:

• usprawniać i doskonalić organizację pracy tak, aby maksymalnie ułatwić pracownikom wykonywanie określonych obowiązków;

• przestrzegać porządku i dyscypliny pracy;

• prowadzić stałą działalność profilaktyczną w dziedzinie zapobiegania wypadkom przy pracy i powstawania chorób zawodowych;

• troszczyć się o bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

• wspierać kulturę pracy;

• organizować wypoczynek nie tylko w formie wczasów, ale także w formie wypoczynku sobotnio - niedzielnego;

• organizować imprezy sportowe ogólnie dostępne, wycieczki krajoznawcze itp.